منبع: iranwire.com
مهدی نخل‌احمدی
در چهار دهه حاکمیت جمهوری اسلامی در ایران، اقلیت‌های دینی، قومی و مذهبی با تبعیض‌های گوناگونی مواجه بوده‌اند. برخی از این تبعیض‌ها در قوانین و برخی در تفسیر مسوولان از قوانین و اجرا قابل پی‌گیری هستند. با نگاهی گذرا به وضعیت استان‌هایی که جمعیت اقلیتها در آن‌ها بیشتر است و تفاوت سطح توسعه‌یافتگی در آن‌ها به نسبت دیگر استان‌ها، به‌سادگی می‌توان نشانه‌های این تبعیض‌ها را مشاهده کرد.
در این قسمت از برنامه لایو اینستاگرامی «ما ایرانیم»، «ایران‌وایر» با «فرهاد ثابتان»، استاد اقتصاد و از سخن‌گویان «جامعه جهانی بهاییان» درباره این تبعیض‌ها گفت‌وگو کرده است.
ما ایرانیم، عنوان لایو اینستاگرامی «ایران‌وایر» با موضوع اقلیت‌های مذهبی، دینی و قومی است. این برنامه هر شنبه ساعت ۱۹ به وقت ایران آغاز می‌شود. «ایران‌وایر» تلاش می‌کند با کمک کارشناسان، تصویر روشنی از آن‌چه در این سال‌ها بر سر اقلیتها آمده است، ارایه دهد.
***
بعد از انقلاب ۱۳۵۷، تبعیض نسبت به اقلیتها در ایران افزایش چشم‌گیری داشته است. حساسیت روحانیت شیعه نسبت جامعه بهاییان اما افزون بر دیگر گروه‌های اقلیتی در ایران است. پیشینه این خصومت چیست؟
– جامعه بهایی با هیچ دولتی خصومت ندارد و یکی از آموزه‌های این دین، تبعیت از قانون در هر جامعه‌ای که هستند، بوده و هست. با این حال، حقوق بهاییان در دولت ایران به دو گونه نقض می‌شود؛ یکی وسعت نقض حقوق، از قبیل حق حیات، حق تحصیل، حق مالکیت و حتی حق کفن‌و‌دفن. دوم سیستماتیک بودن این نقض است. یک سیاست کلی برای تحت فشار قرار دادن بهائیان وجود دارد.
چه اطلاعاتی از جمعیت جامعه بهاییان ایران وجود دارد؟
– آمار دقیق بعد از انقلاب وجود ندارد. قبل از انقلاب تقریبا حدود ۵۰۰ هزار نفر بودند که بعد از انقلاب بسیاری مهاجرت کردند. اما شواهد نشان می‌دهند که تعداد زیادی از ایرانیان هم به این دین روی آورده‌اند.
دین بهایی در اصل ۱۲ «قانون‌اساسی» به رسمیت شناخته نشده است. آیا این تاثیری در برخورد حاکمیت با بهاییان داشته است؟
– بدون‌شک. قانون‌اساسی برای ادیانی که اهل کتاب هستند، حقوقی قائل شده است. اما وقتی دینی به رسمیت شناخته نمی‌شود، حق عبادت و دیگر حقوق آن‌ها هم به‌رسمیت شناخته نمی‌شود؛ مثلا در مساله ازدواج، تحصیل و انتخاب شغل، این مشکل به‌وضوح قابل دیدن است.
برخی از تبعیضات در جمهوری اسلامی نسبت به اقلیتها فراقانونی هستند؛ یعنی از سوی مراجع و نهادهایی که فرای قانون تصمیم می‌گیرند و عمل می‌کنند، اعمال می‌شوند. جامعه بهاییان با چه تبعیضات فراقانونی روبه‌رو است؟
– در قانون اساسی، تفتیش‌عقاید همه شهروندان، فارغ از اعتقاد یا هر چیزی، ممنوع است اما در عمل همیشه این تفتیش وجود داشته است؛ مثلا در سندی که در سال ۱۹۹۳ پژوهش‌گر ویژه حقوق‌بشر منتشر کرده و به امضای «علی خامنه‌ای» هم رسیده، درباره جامعه بهاییان آمده است برخورد نظام با آنان باید طوری باشد که راه ترقی و توسعه آن‌ها مسدود شود. در مدارس چنان که اظهار نکردند بهایی هستند، ثبت‌نام شوند. در دانشگاه‌ها، چه در ورود و چه در طول تحصیل، چنان‌چه احراز شود که بهایی هستند، از تحصیل محروم شوند. همه این‌ها فراقانونی هستند.
فعالیت‌ها و تشکل‌های جامعه بهایی در نهادهای بین‌المللی بسیار گسترده‌اند. آیا این فعالیت‌ها و پی‌گیری‌ها تاثیری بر رفتار جمهوری‌اسلامی داشته‌اند؟
– البته جمهوری‌اسلامی هیچ‌وقت نقض حقوق شهروندی را قبول نکرده است اما این فعالیت‌ها هم بی‌تاثیر نبوده‌اند. به هر حال، نظر جامعه جهانی برای جمهوری اسلامی تا حدودی مهم است. پس با پی‌گیری و صدور قطع‌نامه و این‌گونه مسایل می‌توان بر عملکرد حکومت تاثیر دارد.
یکی از شروط برقراری عدالت و برابری شهروندان در هر جامعه‌ای، دستگاه قضایی مستقل است. با توجه به عدم استقلال قوه قضاییه ایران، آیا تا کنون جامعه بهاییان اقدام جدی برای پی‌گیری نقض حقوق خود در این مسیر کرده، نتیجه چه بوده است؟
– جامعه بهایی تا کنون بارها با مقامات رسمی و قضایی جمهوری‌اسلامی نامه‌نگاری و مشکلات و تبعیضات را گوشزد کرده است. این نامه‌نگاری‌ها با دادستان کل کشور، رییس قوه قضاییه و دیگر مقامات بوده‌اند اما تاکنون هیچ‌گونه پاسخی دریافت نکرده‌اند.
فکر می‌کنید چه‌قدر این تبعیضاتی که نسبت به جامعه بهاییان اعمال می‌شوند، به دلیل ایدئولوژی نظام جمهوری‌اسلامی هستند؟
– بدون‌شک این رفتار حکومت، ریشه‌های ایدئولوژیک دارد. شاید بتوان گفت در کشورهای دیگر هم این نگاه وجود دارد اما این نگاه و امکان اعمال آن در چارچوب قانون و کاملا محدود است. ولی در جمهوری اسلامی ایدئولوژی در سطح اول قرار دارد و مابقی مسایل در سطوح زیرین قرار می‌گیرند. ادعای این حکومت این است که هرچه من می‌گویم، درست است و باقی در خطا هستند.
نگاه تبعیض‌آمیز نسبت به اقلیتها در درازمدت چه ضررهای اقتصادی می‌تواند به ایران بزند؟
– یکی از نکات مهمی که در اقتصاد مطرح است، تمرکزگرا یا تمرکز‌زدا بودن سیستم‌های اقتصادی است. از آن‌جا که اقتصاد در ایران تمرکزگرا است، اساسا اطلاعات نسبت به مناطق مختلف و خصوصا حاشیه‌های کشور محدود است. برای همین، بسیاری از اقتصادهای موفق از تمرکز‌گرایی پرهیز می‌کنند. حالا اگر به این مشکل نگاه تبعیض‌آمیز را هم اضافه کنیم، طبیعتا خسارت‌های قابل‌توجهی به اقتصاد کشور وارد می‌شود.
سوال کاربران: من از تهران هستم. دوست صمیمی من بهایی است. با هم برای کنکور درس خواندیم و او رتبه بسیار خوبی آورد. اما به بهانه «نقص پرونده»، ثبت‌نامش نکردند. ولی آیا امیدواری هست که مشکل تحصیل بهاییان بالاخره حل شود؟
– البته امید همیشه باید باشد اما باید بگویم تا وقتی یک خط‌مشی کلی که می‌گوید راه ترقی بهاییان باید مسدود شود هست، نمی‌‌توان زیاد امیدوار بود. اگر شرایط به همین منوال باشد، تقریبا بعید است که چنین انتظاری برآورده شود.
دیدگاه نویسنده الزاما بیانگر نظر ایران وایر نیست. ایران وایر در بخش وبلاگ ها، از انتشار همه دیدگاه ها استقبال می کند.
Leave a Reply