کیان ثابتی
منبع:ایران‌وایر
هنرمندان بهایی در چهار دهه گذشته همواره تحت آزار و سرکوب حکومت قرار داشته‌اند. با تشدید فشارها بر شهروندان بهایی از سال ۱۴۰۱، «موسیقی» به‌عنوان یکی از اتهامات بهاییان در دادگاه‌های انقلاب مطرح شده و تعداد زیادی از شهروندان بهایی به‌خاطر تدریس یا اجرای موسیقی، محکوم شده‌اند.
در روزهای گذشته، یک موزیسین جوان بهایی در تهران به نام «بهراد آذرگان»، به یازده سال زندان محکوم شد.
جایگاه بهاییان در موسیقی ایران
هنر، به‌خصوص موسیقی، جایگاه ویژه‌ای در آیین بهایی دارد و از آن به‌عنوان غذای روح یاد می‌شود. در آثار بهایی، پیروان این دین به یادگیری و اشتغال در رشته‌ای از هنرها توصیه شده‌اند. در مدارس بهایی که از دوره قاجار تا سال ۱۳۱۳ در ایران برپا بود، انواع هنرها، به‌خصوص موسیقی سنتی ایران آموزش داده می‌شد. اجرای موسیقی و برنامه‌های هنری توسط دانش‌آموزان، ازجمله فعالیت‌های دیگر مدارس بهایی بود. هرچند مالکیت و مدیریت مدارس مذکور با بهاییان بود، ولی پیروان همه ادیان در این مدارس مشغول به تحصیل بودند.
تاثیر بهاییان بر هنر و موسیقی را نمی‌توان نادیده گرفت. نام تعداد زیادی از بهاییان در موسیقی ایران ماندگار شده است. ازجمله، «میرزا عبدالله فراهانی» که از او به‌عنوان پدر موسیقی سنتی ایران یاد می‌کنند. میرزا عبدالله تنظیم‌کننده ردیف‌های موسیقی ایرانی و از بهترین نوازندگان تار و سه تار بوده است.
«مولود خانم»، دختر میرزا عبدالله، از نخستین زنان نوازنده سه تار در ایران بود و به برادرش، «احمد عبادی»، استاد برجسته سه تار نوازندگی آموزش داد. مولود خانم موسس نخستین ارکستر زنان در ایران است.
«رحمت الله بدیعی»، نوازنده سرشناس کمانچه، ویولن و دارنده مقام درجه یک هنر ایرانی، یکی دیگر از بهاییان ایران بود. بدیعی شیوه ویولن نوازی «ابوالحسن صبا» را بدون تغییر و تحریفی حفظ کرده بود و به همین دلیل، امکان انتقال این شیوه‌ها به‌صورت صحیح را به نسل‌های آینده به وجود آورد.
«علی محمد خادم میثاق»، رهبر ارکستر هنرستان ملی، «بیژن خادم میثاق»، رهبر ارکستر، «شجاع الدین لشکرلو»، استاد و نوازنده شهیر ویولن، «گلوریا روحانی»، خواننده آوازهای محلی و خوانندگانی چون «عهدیه بدیعی» و «هوشمند عقیلی»، از بهاییان نام‌آور در عرصه موسیقی ایران هستند.
تعداد زیادی از موزیسین‌های جوان بهایی در دوره جمهوری اسلامی به‌خاطر محرومیت از فعالیت در ایران به خارج از کشور مهاجرت کردند. ازجمله این هنرمندان می‌توان به «صهبا مطلبی»، برنده جایزه گرمی، «رامتین قضوی»، نخستین خواننده ایرانی در «لاسکاله»، بزرگترین خانه اپرا در جهان، «فرشید سمندری»، آهنگساز مقیم کانادا و «بابک ثابتیان»، نوازنده ویولن نام برد.
وضعیت هنرمندان بهایی در جمهوری اسلامی
سیاست کلی جمهوری اسلامی در مواجهه با شهروندان بهایی در دستورالعمل شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ ۶اسفند١٣۶۹ بیان شده است. در این نامه عنوان شده که «برخورد نظام با بهاییان باید طوری باشد که راه ترقی و توسعه آنان مسدود شود.» این بند، راه هرگونه پیشرفت علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی را از بهاییان در ایران سد کرده است. بسیاری از هنرمندان بهایی به همین دلیل برای ادامه فعالیت‌های هنری خود، راهی کشورهای دیگر شده‌اند.
«سهیل پارسا»، ازجمله هنرمندان بهایی است که پس از اخراج از دانشگاه به کانادا مهاجرت کرد و در‌حال‌حاضر از مهم‌ترین کارگردان‌های تئاتر کانادا به شمار می‌رود.
جمهوری اسلامی برای اجرای قانون مزبور در چند دهه گذشته، از هرگونه فعالیت هنری بهاییان که احتمالا منجر به شناخته شدن یا پیشرفت آنان شود، جلوگیری کرده است. یکی از آخرین موارد، ممانعت ماموران وزارت اطلاعات از اجرای یک بازیگر زن بهایی به نام «حنا سیاوشی»، در نمایشی در شهر یاسوج بوده است. از موارد تحت آزار و فشار قرار دادن هنرمندان موسیقی پیرو آیین بهایی در چند دهه گذشته، می‌توان به بازداشت «بهنام روحانی»، خواننده بهایی در سال ١٣٩۶ اشاره کرد. بهنام روحانی به‌بهانه خواندن آهنگ‌های مذهبی در تور کنسرت اروپا بازداشت شد.
بازداشت چهار عضو خانواده «بهادری» به جرم تدریس موسیقی در شهر تبریز در سال ١٣٩٣، نمونه دیگری از آزار و فشار بر موسیقی‌دانان بهایی است. تفتیش منزل و ضبط ادوات و وسایل مرتبط با موسیقی «هدی کنعان»، مربی موسیقی کودک در ۲شهریور۱۴۰۱، مثال دیگری از آزار فعالان بهایی عرصه هنر موسیقی است.
پلمب دو آموزشگاه موسیقی در سال ١٣٩٧ در شیراز به‌دلیل به استفاده از دو مربی بهایی موسیقی کودکان، یکی دیگر از موارد سرکوب هنرمندان بهایی است. به این موارد باید اخراج مدرسین بهایی از آموزشگاه‌های موسیقی اضافه کرد. ممنوعیت بهاییان در موسیقی محدود به اجرا یا آموزش نمی‌شود بلکه فروش لوازم و ادوات موسیقی توسط بهاییان را هم شامل می‌شود. در آبان۱۳۹۴، خبری از پلمب یک مغازه فروش لوازم موسیقی متعلق به فردی بهایی در بابلسر منتشر شد.
شرایط هنرمندان بهایی پس از جنبش مهسا
در پی اعتراضات مردمی سال۱۴۰۱، برخوردهای قضایی با شهروندان بهایی شدت گرفت. ده‌ها شهروند بهایی در دو سال گذشته بازداشت، محاکمه، محکوم و زندانی شدند و این برخوردها همچنان ادامه دارد. هنرمندان بهایی، به‌خصوص فعالان حوزه موسیقی، ازجمله اقشار جامعه بهایی هستند که در دو سال گذشته با سرکوب شدید از سوی حکومت روبه‌رو بوده‌اند. دادگاه‌های انقلاب، «آموزش یا هر نوع فعالیت در زمینه موسیقی» توسط یک شهروند بهایی را مصداق اتهام «تبلیغ علیه نظام» دانسته و براساس اتهام مذکور، حکم صادر کرده‌اند.
«آیدا راستی»، خواننده و پیانیست، نخستین هنرمند بهایی در دو سال گذشته است که در ۶مهر۱۴۰۱ در منزل شخصی خود در تهران بازداشت شد.
«خانه موسیقی ایران» در پاییز۱۴۰۱، هم‌زمان با خیزش «زن، زندگی، آزادی»، اسامی ۲۱ موسیقی‌دان را که بازداشت شده بودند اعلام کرد و پیگیر آزادی آنان شد. آیدا راستی، یکی از اسامی اعلام شده در بیانیه خانه موسیقی بود.
از دیگر موزیسین‌های بازداشت شده در سال ۱۴۰۱، می‌توان به «المیرا رحمانی»، نوازنده ویولن سل که سابقه نوازندگی در ارکستر فیلارمونیک اصفهان را دارد و «پویا امری»، مدرس پیانو و تئوری موسیقی در گرگان را که سابقه نوازندگی در گروه کر ارسباران دارد، اشاره کرد.
منزل یک زوج هنرمند بهایی به نامهای «وصال ممتازی» و «انیسا سمیعیان» در آبان ۱۴۰۱ در رشت تفتیش شد. دادگاه این دو شهروند بهایی را بابت اتهاماتی نظیر تبلیغ علیه نظام و فعالیت آموزشی و تبلیغ انحرافی مغایر با شرع اسلام، مجموعا به ۹ سال و ۶ ماه زندان محکوم کرد.
انیسا سمیعیان که پیش‌از این در رشت معلم پیانو بوده، در مصاحبه‌ای گفت: «به من اتهام زدند که با تدریس پیانو تبلیغ بهاییت می‌کنی، در‌حالی‌که بسیاری از هنرجوهای من اصلا نمی‌دانستند بهایی هستم.»
پرونده سازی برای شهروندان بهایی به موارد بالا خلاصه نمی‌شود. دادگاه انقلاب کرج در خرداد۱۴۰۲، سیزده شهروند بهایی را در پرونده‌ای موسوم به «آموزش کودکان»، جمعا به ۴۰ سال و هفت ماه حبس تعزیری و مجازات‌های تکمیلی محکوم کرد. «کامیار حبیبی»، آهنگساز و مربی موسیقی، یکی از متهمان پرونده مزبور است. همچنین دو تن دیگر از متهمان پرونده مزبور، دارای اتهام «تبلیغ بهاییت از طریق آموزش موسیقی در مهد‌کودک» هستند.
یکی دیگر از موارد سلب فعالیت موسیقی بهاییان، محکومیت ده زن بهایی در اصفهان به ۹۰ سال حبس و جریمه نقدی است. اتهام این شهروندان «فعالیت تبلیغی و آموزشی انحرافی مغایر با شرع اسلام از طریق ترویج و آموزش عقاید بهایی» است. دادگاه از مصادیق اتهام، برگزاری کلاس‌های آموزش نقاشی و موسیقی به کودکان و نوجوانان ذکر را کرده است.
در آخرین خبر، شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب اسلامی تهران به ریاست «ابوالقاسم صلواتی»، در روزهای گذشته، یک موزیسین و مربی موسیقی به نام «بهراد آذرگان» را به یازده سال زندان محکوم کرد. براساس رای دادگاه، بهراد آذرگان بابت اتهام «تبلیغ علیه نظام از طریق برگزاری کلاس موسیقی برای سنین مختلف»، به پنج سال زندان، برای اتهام «عضویت در جامعه بهایی با هدف برهم زدن امنیت کشور»، به چهار سال زندان و بابت اتهام «نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی»، به دو سال زندان محکوم شده است.
ازجمله موارد دیگر نقض حقوق شهروندی بهاییان به‌عنوان موسیقی‌دان، می‌توان به ممانعت از اجرا و تدریس توسط بهاییان اشاره کرد. «لبیب جذبانی»، نوازنده سازهای کوبه‌ای در گرگان، در اردیبهشت سال جاری قرار بود در کنار دیگر نوازندگان سرشناس شهر به اجرای برنامه بپردازد. علی‌رغم اخذ مجوزهای لازم از مقامات محلی توسط برگزارکنندگان کنسرت، این نوازنده به‌طور ناگهانی تنها یک ساعت قبل از کنسرت برنامه‌ریزی شده از اجرای برنامه منع شد. مقامات، اعتقادات مذهبی لبیب را دلیل محرومیت او ذکر کردند.
در خبری دیگر، دو مربی موسیقی به نامهای «نوشین فروغیان» و «گلسا میثاقی» که در یکی از موسسات موسیقی قائمشهر تدریس می‌کردند، در نتیجه نامهای از سوی دفتر وزارت اطلاعات خطاب به رییس موسسه، از کار اخراج شدند.
کامیار حبیبی، زندانی بهایی به‌خاطر تدریس موسیقی
«کامیار حبیبی»، آهنگساز، مولف و مدرس موسیقی، بیش از یک سال است که در زندان به‌سر می‌برد. او پیش از زندان به تدریس موسیقی و آهنگ‌سازی و تربیت مربی موسیقی کودک اشتغال داشت. حبیبی پدیدآورنده مجموعه‌های آهنگ و ترانه «بچه‌های جهان» و «نردبان آسمان» است. همچنین او در محدوده سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۷، پروژه «صدای آب نمی‌آید» را که به موضوع بحران آب می‌پردازد، با گروه هنرجویان کودک و نوجوان خود در سمینارها ومجامع رسمی کشوری به روی صحنه برد.
کامیار در ۱۹شهریور۱۴۰۱ در پی یورش ماموران به منزل شخصی خود در کرج بازداشت شد. محل کار او هم بازرسی و پلمب شد. آقای حبیبی پس از ۹۵ روز بازداشت، با قرار وثیقه از زندان قزل‌حصار آزاد شد. بازداشت این موسیقی‌دان بهایی هم‌زمان با جنبش مردمی علیه قتل «مهسا (ژینا) امینی» بود.
خانه موسیقی ایران در ۲۸آبان طی بیانیه‌ای اعلام کرد که پیگیر آزادی ۲۱ موسیقی‌دان بازداشت شده است. برای نخستین بار، یک تشکل صنفی در جمهوری اسلامی نام دو شهروند بهایی (کامیار حبیبی- آیدا راستی) را بدون در نظر گرفتن عقیده در کنار سایر هم‌وطنانش آورد و خواستار آزادی این دو تن شد. هرچند، سه ماه بعد که کامیار به‌دلیل فعالیت‌های هنری محکوم به زندان شد، خانه موسیقی ایران هیچ عکس‌العملی نشان نداد.
فعالیت آموزشی و تبلیغی مغایر و مخل شرع مقدس اسلام از طریق آموزش موسیقی، تبلیغ بهاییت در کلاس موسیقی و تالیف کتاب موسیقی، ازجمله اتهامات عنوان شده برای کامیار است. کامیار هم‌اکنون در حال گذراندن حکم پنج سال حبس خود در ندامتگاه مرکزی کرج است.
Leave a Reply