منبع: iranwire.com
ماهرخ غلامحسین‌پور
فیلم با به تصویر کشیدن چند عکس آغاز می‌شود.عکس‌هایی از کلاس‌های درسی که در اتاق نشیمن خانه، آشپزخانه، حیاط و یا در زیرزمین تشکیل شده است. خط‌کش‌های تی، تخته شاسی‌ها، پرگارها و نقاله‌های مهندسی در تصاویر نشان می‌دهد که این کلاس‌ها، کلاس‌های درس دانشجویان رشته معماری است. اما چرا کلاس درس دانشجویان روی زمین و در خانه و با کمترین امکانات درس می‌خوانند؟ این تصاویر مربوط به کلاس‌های «موسسه علمی بهاییان» یا همان «BIHE» است که به خاطر تلاش‌های حکومت ایران برای تعطیل کردن آن به شکل زیرزمینی و در خانه بهاییان برگزار می‌شود.
پس از انقلاب ۱۳۵۷ بهاییان از حقوق شهروندی زیادی در ایران محروم شدند؛ حق تحصیل دانشگاهی یکی از آن‌هاست. جامعه بهاییان ایران، به‌منظور فراهم آوردن امکان ادامه‌ی تحصیل برای فرزندانشان، در سال ۱۳۶۶ اقدام به تاسیس این دانشگاه کرد. دانشگاهی که بارها کلاس‌های درسش توسط جمهوری اسلامی تعطیل شده و اساتید و شاگردانش به جرم درس دادن و درس خواندن بازداشت شده‌اند اما این کلاس‌ها تعطیل نشده‌اند و دانشگاه BIHE همچنان به شکل زیرزمینی به فعالیت خود ادامه می‌دهد و رشته‌های متعددی در مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد در آن تدریس می‌شود.
حالا پروفسور«میترا کنعانی» معمار و رییس دانشکده معماری دانشگاه «سن دیگو» و یکی از بنیان‌گذاران رشته معماری در موسسه آموزش علمی بهاییان، در یک فیلم کوتاه، رنج‌ها و محرومیت‌ها و چالش‌هایی را که دانشجویان رشته معماری این موسسه آموزشی با آن دست‌به‌گریبان هستند، به تصویر کشیده است. محرومیت‌هایی که احتمالا برای مخاطبان این فیلم کوتاه انگلیسی‌زبان، قابل‌تصور نیست.
این استاد دانشگاه، فیلم را برای شرکت در مسابقه فیلم‌سازی«AIA FILM CHALLENGE» که از پنج سال پیش تاکنون، از سوی انجمن معماران آمریکا، باهدف برقراری ارتباط هنر فیلم‌سازی و معماری برگزار می‌شود، ساخته است.
هدف نهایی این پروژه آن است که از دریچه فیلم‌سازی، نقش معماری را در مسائل اجتماعی، انسانی، و محیط زیستی نشان دهد و از این طریق آگاهی اجتماعی را بالا ببرد.
میترا کنعانی، که خود از اعضای انجمن معماران آمریکاست، در طول پانزده سال گذشته در تاسیس و راه‌اندازی رشته معماری و همچنین درزمینه‌ی تعلیم دانشجویان این رشته در موسسه آموزش عالی بهاییان در ایران فعالیت گسترده داشته است.
او می‌گوید با شرکت در این مسابقه فیلم‌سازی تلاش کرده است وضعیت دشوار تحصیلی و محرومیت‌هایی را به تصویر بکشد که این جامعه اقلیت، برای پیشرفت و تحصیلات عالیه متحمل می‌شود.
انجمن معماران آمریکا هرساله با انتخاب یک موضوع خاص، علاقه‌مندان را دعوت می‌کند تا داستان فیلم کوتاه خود را در ارتباط با همان موضوع، بسط و گسترش دهند و موضوع امسال این رقابت، نقش پایداری اجتماعی در ارتباط با معماری است.
ویدیوهای برتر این مسابقه با رای بازدیدکنندگان انتخاب می‌شوند. شما هم می‌توانید برای دیدن، به اشتراک گذاشتن و رای دادن به این فیلم به اینجا مراجعه کنید.
با خانم میترا کنعانی درباره معماری، BIHE و فیلمی که ساخته است، گفت‌وگو کردهایم؛
موضوع مسابقه امسال ارتباط بین معماری و عنصر پایداری است. ممکن است در مورد «معماری پایدار» و ارتباطش با شرایط دانشجویان رشته معماری در دانشگاه بهاییان، قدری توضیح بدهید؟
- این سوژه به ما می‌گوید که چطور می‌توان عنصر پایداری اجتماعی را روی کره زمین از منظر و دریچه معماری اشاعه و گسترش داد.
هدف فیلم ارایه‌شده بر ترسیم کردن پایداری گروه اقلیتی از جامعه قرار گرفته که توانسته‌‌اند علیرغم همه محدودیت‌ها و بن‌بست‌های پیشرو، بازهم ایستادگی کنند و از مسیری مسالمت‌آمیز و انسانی تلاش کنند تا سدهای پیش راه خود را بردارند و به اهداف والای انسانی خود که یکی از آن‌ها همان تحصیلات عالیه و پیشرفت فردی است، برسند.
از مراحل ساخت ویدیو بگویید. چقدر ساخت آن زمان‌بر بود؟
- از زمان دریافت اعلان این مسابقه و تصمیم‌گیری برای مشارکت در پروژه با دوست و شاگرد سابقم خانم «نسیم روشن» که خود از فارغ‌التحصیلان دپارتمان معماری موسسه عالی بهاییان در ایران بوده و بعدازآن مدرک فوق‌لیسانسش را از دانشگاه ییل دریافت کرده، شروع به کار کردیم. جمعا دو هفته برای تهیه فیلم زمان داشتیم.
من متن و سناریوی ویدیو را نوشتم و نسیم ، کار جمع‌آوری مدارک از آرشیو عکس‌ها و ویدیوها را به‌عهده گرفت.
در مرحله بعد، با کمک آقای «آرش راد» کار ضبط، تدوین و امورات فنی را پیش بردیم. ایشان باوجود همه محدودیت‌هایی که برای دستیابی مستقیم به سوژه‌ها داشتند، همه مهارتشان را به کار بردند. بی‌تردید تجزیه‌وتحلیل تصاویر ضبط‌شده در ایران، در مورد استقامت و پایداری صلح‌آمیز دانشجویان رشته معماری موسسه آموزش عالی بهایی (بی. آی. اچ. ای) سوژه اصلی و مواد خام ما برای آغاز کار بود.
محصول نهایی چند دقیقه است؟
- کل ویدیوهای شرکت‌کننده در رقابت کوتاه‌اند و دست‌اندرکاران این پروژه همواره تاکید می‌کنند که ویدیوهای ساخته‌شده بیش از پنج دقیقه نباشد تا کوتاه و رسا باشد.
به نظر می‌رسد القا کردن یک پیام انسانی به بیننده که متضمن و خواهان برابری است در قالب و فرمتی همچون معماری، کار دشواری است.
- طبعا داستان فیلم را خطاب به معماران آغاز نموده‌ایم. در لحظه آغازین فیلم، شما گروهی از دانشجویان معماری را می‌بینید که در یک خانه گرد هم آمده‌‌اند و دارند در مورد معماری تعلیم می‌بینند. این سوال مطرح می‌شود که آیا شما هرگز در تمام زندگی‌تان با این موقعیت مواجه شده‌‌اید که به‌عنوان یک فرد مشتاق تحصیل در یک رشته علمی، در یک زیرزمین یا حیاط پشتی یا یک منزل مسکونی که مناسب فضای تحصیلی نبوده و فاقد کاربری آموزشی است یا در یک دفترکار و با دلهره در حال آموزش‌دیدن باشید؟
چنین اتفاقی احتمالا در هیچ‌جای جهان رخ نخواهد داد. نحوه نشستن آن‌ها روی زمین درحالی‌که به علت کمبود جا درهم می‌لولند و دارند با حداقل امکانات و شرایط بهینه، روی میزهای غیراستاندارد و در فضای محدود و بسته تلاش می‌کنند تا کارشان را به نتیجه برسانند، گویای همه‌چیز است.
باوجود شرایط نامتعارفی که این دانشجویان مشتاق با آن مواجه‌اند، آن‌ها مشتاقانه در کلاس‌های آموزشی شرکت می‌کنند و بااینکه می‌دانند این احتمال وجود دارد که زمینه کار کردن یا استخدام شدنشان فراهم نباشد اما بازهم به جلو حرکت می‌کنند.
شما چطور به معماری روی آوردید؟
- تا جایی که می‌دانم بهاییان ایران در اعتلای هنر و فرهنگ و کلا در ساختن ایرانی پیشرفته و مدرن نقش داشته‌اند. ساختمان برج آزادی که کماکان یک اثر معماری محبوب برای ایرانیان است، به‌وسیله معمار بزرگ بهایی، «حسین امانت» طراحی و اجرا شده است.
من در یک خانواده معمار رشد کردم. پدربزرگم، مهندس معمار«عباس فرح مهر» نقش بزرگی در شکل‌گیری دیدگاه فکری‌ام در دوران نوجوانی و انتخاب رشته تحصیلی‌‌ام ایفا کرد. ایشان یکی از سه اولین مهندس معمار تحصیل‌کرده ایرانی بود که در ساختن بسیاری از سازه‌های دولتی آن زمان مداخله داشت.
پدربزرگم در جریان ساخت راه‌ها، مسیرهای مبادلاتی و تونل‌هایی مثل پل ورسک و تونل کندوان، نقش موثر و مفیدی داشت. او کسی بود که استفاده از فولاد در سازه‌ها را در ایران متداول کرد و مهندس مشاور آقایان قوام‌السلطنه و سید ضیاءالدین طباطبایی بود و کارخانه‌های چای لاهیجان که شاید کماکان سرپا و درحال استفاده باشند با دخالت علمی و طراحی او ساخته شد که البته سال‌های زیادی از آن گذشته و این موضوع به سال‌های اولیه روزگار پهلوی برمی‌گردد.
به نظر می‌رسد هدف غایی مشارکت شما این بوده که از فرصت این مسابقه برای طرح مشکلات دانشجویان معماری بهایی استفاده کنید.
- بله. هدف اصلی این فیلم، معرفی تلاش یک جمع اقلیت برای اعتلا و پیشرفت است که به خاطر تبلیغات حاکم در چهل سال گذشته، جلوی راهشان مسدود بوده است. اما دنیای امروز به نقطه‌‌ای از تحول رسیده که حقایق مکتوم نمی‌ماند. ما در این فیلم پنج‌دقیقه‌ای با تمرکز بر روی رشته معماری در موسسه علمی بهاییان در ایران، سعی کردهایم داستانی منسجم و روشن را از شرایط گروهی که تلاش می‌کنند در یک وضعیت نابرابر به آموزش معماری بپردازند روایت کنیم. واقعیتی که دارد رخ می‌دهد.آیا کماکان این رشته در موسسه علمی بهاییان آموزش داده می‌شود؟ و شما در آموزش آن دانشجویان مشارکت داشتید؟
- بله. پانزده سال پیش با آقای حسین امانت تماس گرفته بودند که نیاز مبرمی وجود دارد که رشته معماری در این دانشگاه راه‌اندازی شود. ازآنجایی‌که من سابقه تدریس معماری و حتی کسب اعتبار برای راه‌اندازی این رشته را در کارنامه شغلی‌‌ام دارم ایشان از من خواستند تا برای آغاز به کار این کلاس‌ها از راه دور همکاری کنم. من متوجه شدم اساتید آنجا می‌خواهند برنامه‌های معماری این دانشگاه با ضوابط معماری ایران منطبق باشد و من سعی می‌کردم بقیه را قانع کنم که شیوه تدریس و تدوین کتاب‌ها باید منطبق با معماری جهان و خصوصا دانشگاه‌های پیشرو بین‌المللی باشد. موضوع معماری پایدار، وجهی بود که سعی کردیم به این آموزش‌ها بیفزاییم و همچنین بستر مناسب و عملی برای اجرای بسیاری از روش‌های تدریس و اصول و ضوابط نظری را فراهم کنیم.
از چه سالی رشته معماری در این موسسه موردتوجه قرار گرفت؟
- تصور می‌کنم سال ۲۰۰۵ بود که اولین گروه معماری در موسسه علمی بهاییان مشغول به تحصیل و آموزش شدند و در سال ۲۰۱۰ دو نفر از اولین شاگردانم فارغ‌التحصیل شدند. کل پروسه آموزشی آن‌ها از راه دور بود.
من یک گزارش هشتادصفحه‌ای در این مورد تدوین کرده و به یونسکو فرستادم و تلاش کردم یک مجوز از یونسکو یا جامعه معماران بگیرم که نشد، تا اینکه در سال ۲۰۱۵ دبیرکل اتحادیه بین‌المللی معماران یونسکو یک نامه بسیار موثر نوشت با این مضمون که ما نحوه عملکرد این دانشگاه را قبول داریم و دانش آموزان فارغ‌التحصیل آنجا نشان داده‌‌اند که قدرت و توانایی لازم را دارند تا به‌عنوان معمار، در جامعه جهانی فعالیت کنند.
از سوی دیگر، من و سایر دوستان تلاش کردیم بستر لازم برای حضوردانشجویانی که تمایل به ادامه تحصیل دارند در دانشگاه‌های مختلف فراهم شود. من در محدوده خودم در آمریکا، همه همتم را به کار بستم و یک سری دانشجو با کمک من و بقیه دوستان، هم‌اکنون در دانشگاه‌های معتبر مشغول ادامه تحصیل هستند؛ ازجمله همین خانم نسیم که دوره فوق‌لیسانس را در دانشگاه ییل گذراند و البته جایزه معتبری هم گرفت و هم‌اکنون در شعبه نیویورک یکی از معتبرین موسسات معماری جهان، مشغول به کار شده است.
Leave a Reply